NALEŻYTA STARANNOŚĆ W KARUZELI VAT – ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH
Tematyka zachowania należytej staranności w ramach transakcji pomiędzy przedsiębiorcami była już wielokrotnie omawiana. Zakres czynności jakie należy podjąć, by móc skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT jest obszerny i często staje się przedmiotem sporu z fiskusem, także w postępowaniu sądowym.
W przypadku, gdy przedsiębiorca dokona transakcji z kontrahentem, który brał udział w nadużyciu prawa sądy skupiają się na badaniu dobrej wiary podatnika.
W orzecznictwie wskazuje się, że należyta staranność podatnika to stan jego świadomości oraz związana z tym powinność i możliwość przewidywania określonych zdarzeń, o tym że uczestniczy on w działaniach mających na celu wyłudzenie podatku VAT. Zatem w złej wierze jest ten, kto ma wiedzę o istotnym i rzeczywistym stanie faktycznym, jak również ten kto takiej wiedzy nie posiada w skutek swojego niedbalstwa.
Z analizy orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że podatnik traci prawo do odliczenia podatku VAT również wtedy, gdy zostanie wykazane, że nie zachował on należytej staranności w wyniku niedbalstwa czy też braku przezorności, która powinna była go skłonić do powzięcia wątpliwości przy zawieraniu danej transakcji (tak przykładowo NSA w wyroku z dnia 17 czerwca 2019 roku, sygn. akt: I FSK 2338/18).
Z kolei brak jest podstaw do odmowy odliczenia podatku VAT w przypadku przedsiębiorcy, który działał z należytą starannością, ale w świetle towarzyszących okoliczności nie był w stanie uznać, że transakcja mogła wiązać się z nadużyciem prawa.
Warto tutaj przytoczyć ciekawy wyrok NSA z dnia 15 maja 2019 roku (sygn. alt: I FSK 991/17), w którym uznano, że:
„W obecnych czasach same okoliczności nawiązania współpracy poprzez internet oraz sposób przeprowadzania transakcji (kontakt telefoniczny i drogą mailową, obejmujący składanie zamówień, transport towaru z wykorzystaniem firm kurierskich, zapłata przed otrzymaniem towaru na podstawie tzw. faktur pro forma) nie są okolicznościami nadzwyczajnymi, stając się normą w działalności handlowej, szczególnie niegenerującej wielkich obrotów. Rozwój elektronicznych form kontaktu i płatności oraz dostępność usług kurierskich nie pozwalają za uzasadnione uznać oczekiwania, że podatnik będzie nawiązywał bezpośredni kontakt z każdym swoim dostawcą.”
Powyższe orzeczenie wskazuje, że mimo pozbawienia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego, jest jeszcze szansa na udowodnienie swoich racji przed sądem. Nasuwa się również konkluzja, że mimo tego, iż fiskus jest w stanie zebrać dowody wskazujące na nielegalną działalność kontrahenta, bądź też podmiotów działających we wcześniejszych etapach łańcucha dostaw, to nabywca nie ponosi za niezgodne z prawem działanie odpowiedzialności, gdy wykazał zachowanie należytej staranności.
Doradca Podatkowy Rzeszów
